VEILIG BIJ GOD (26 oktober 2020)

Allerheiligen / Allerzielen 2020

Broeders en zusters,

Over enkele dagen vieren wij opnieuw Allerheiligen en Allerzielen. Wij naderen de maand november. Het weer is guur en de dagen worden snel korter. De vele bladeren in onze straten tonen de vergankelijkheid van de natuur. In deze coronatijd zullen de komende vieringen, met name ook Allerzielen, op een heel eigen wijze worden beleefd. Wij beseffen onze eigen kwetsbaarheid en vergankelijkheid, zeker de ouderen onder ons. Onderhuids geeft de huidige stand van zaken veel onzekerheid en moedeloosheid. Maar wij mogen ons laten inspireren door het gegeven dat wij niet de eerste christenen zijn. Wij staan op de schouders van vele generaties van gelovigen. Een lange en veelkleurige stoet van mensen is ons op de weg van Christus voorgegaan. Mensen die in kracht van Hem aan hun bestaan gestalte hebben gegeven. In kracht van de Geest maakten zij Christus zichtbaar in hun eigen leven.

Een grote menigte
Met Allerheiligen lezen wij tijdens de Eucharistie uit het laatste bijbelboek, de openbaring van de apostel Johannes (7, 2-4,9-14). Hij spreekt over de dienstknechten van God die met een zegel op hun voorhoofd worden getekend. Dat is een indrukwekkend beeld: God kent zijn mensen en heeft zorg voor hen. Zij zijn Gods eigendom. Mensen uit Israël, het volk van Gods eerste liefde, maar ook mannen en vrouwen uit alle volkeren. Johannes ziet een grote menigte die niemand tellen kan, uit alle rassen en stammen en volken en talen. Zij waren verbonden met God en instrumenten in zijn hand. Mensen die verbonden waren met Christus en hun ego steeds meer door Hem lieten vormen. Zij waren Christusdragers die de zaligsprekingen, die wij op Allerheiligen ook zullen horen (Matteüs 5,1-12a), concreet hebben geleefd.

Onbereikbaar ver?
Het gevaar bestaat dat de heiligen zo braaf en zoet worden beschreven dat wij er een beetje wee van in de maag worden. Maar ook kunnen heiligen ons zo perfect worden geschetst, dat zij onbereikbaar worden. Wij kunnen zelfs schuldgevoelens krijgen over onze eigen schamelheid en falen. Maar ik denk dat wij de heiligen dan verkeerd inschatten. De heiligen die ons zijn voorgegaan waren mensen van vlees en bloed. Juist zij beseften hun eigen kleinheid en afhankelijkheid. De apostel Paulus schrijft daar mooi over. Wat hij is, is hij door genade, door de kracht van God. Niet op eigen kracht maar in kracht van Christus kunnen wij in het voorspoor treden van hen die ons zijn voorgegaan en ons tot voorbeeld zijn in zachtmoedigheid en barmhartigheid; in de inzet voor gerechtigheid en vrede.
Mensen die zuiver zijn van hart. Op het feest van Allerheiligen mogen wij ons verbonden weten met alle heiligen die ons zijn voorgegaan als voorbeelden en voorbidders.

Dierbare gestorvenen
Met Allerzielen, de dag na Allerheiligen, staan wij stil bij onze dierbare doden. In veel parochies worden de gestorvenen van het afgelopen jaar herdacht. Wij noemen hun namen en steken kaarsen aan. Dit jaar, met alle coronabeperkingen, helaas in klein verband. Dat zal velen van ons pijn doen. Maar via livestream is een toenemend aantal parochies in staat om gelovigen de mogelijkheid te bieden de herdenkingsviering in de kerk thuis te laten volgen. Emotioneel raakt de Allerzielenviering ons diep. Zeker als de dood recent een dierbaar mens uit ons midden heeft geroofd. Wij zijn dan voorgoed getekend door verlies. Juist in deze coronatijd beseffen wij, misschien sterker dan voorheen, onze sterfelijkheid. Midden in het leven zijn wij door de dood omgeven. Wij denken aan de duizenden families die sinds maart een dierbare aan de gevolgen van het virus hebben verloren. Maar natuurlijk ook de andere dierbaren die de dood heeft geroofd. Als de dood ons nabij komt, is er intens verdriet. De dood betekent definitief loslaten en een lege plaats aan tafel. De dood van een dierbare maakt heel de toekomst duister.

Door het leven omgeven
Maar voor een christen vormt de dood niet het laatste woord. De dood kan het leven omgeven maar midden in de dood zijn wij door het Leven, door God, omgeven. Op de Paasmorgen is Christus door de dood heengegaan. Door de opstanding van zijn Zoon heeft God de macht van de dood gebroken. Pasen vormt zo voor ons een belofte. God is trouw en wij mogen leven met het perspectief eens thuis te komen bij Hem. Wij zijn geen raketten die in het heelal opbranden. Wij zijn geen eendagsvliegen die weer verdwijnen. De Schepper is ook onze Voltooier. Bij Hem zijn wij veilig.

Lastige tijd
In deze lastige tijd gedenken wij met Allerzielen onze doden. En hopelijk troosten wij de nabestaanden die door de dood van een dierbare vaak voorgoed zijn getekend. Christelijke troost heeft alles te maken met een wenkend perspectief. En dat perspectief vormt de levende God. Wij mogen geloven dat deze God mensen vasthoudt tot over de grens van dit aardse leven heen. Wij kunnen onze dierbare doden overgeven in Gods hand. In het vertrouwen dat hij hen voorgoed zal tekenen met een zegel op hun voorhoofd. Vanuit dat geloof wens ik u inspirerende vieringen met Allerheiligen en Allerzielen.

Mgr. dr. Gerard de Korte

DE KERK EN DE TWEEDE GOLF

Beste broeders en zusters,

Velen vreesden er al voor. Maar nu is het een realiteit in Nederland. Het coronavirus verspreidt zich razend snel door het land en er is sprake van een tweede golf. De ziekenhuizen krijgen steeds meer patiënten binnen en ook op de ic-afdelingen worden langzaam maar zeker meer zieken opgenomen. Een en ander heeft ook implicaties voor het kerkelijk leven.

Minister Grapperhaus heeft begin vorige week de kerken het dringende advies gegeven om het aantal gelovigen tijdens een liturgische viering te beperken tot 30 personen. De Nederlandse bisschoppen hebben dit dringende advies besproken. De gehele afgelopen week was er overleg met de minister en tussen de bisschoppen onderling. De bisschoppen hebben bij de overheid steeds gepleit voor maatwerk. Maar helaas hebben wij dat in het overleg met de minister tot nu toe niet kunnen bereiken.

Nu de tweede coronagolf steeds hoger wordt, wordt de overheid ook strenger. Wij moeten ons sociaal leven verder beperken. Vanaf afgelopen zondag kunnen nog maximaal 30 gelovigen de liturgie meevieren. Wij perken het kerkelijke leven in ter bescherming van de volksgezondheid. Overigens vergaderen de kerken deze week opnieuw met de minister om hopelijk ruimte te krijgen voor meer maatwerk, zeker voor onze grote kerken.

Beste broeders en zusters,
ik besef dat de nieuwe realiteit voor veel priesters en andere gelovigen uitermate teleurstellend is en een groot offer vraagt. En dan spreek ik uitdrukkelijk inclusief. De beslissing van afgelopen vrijdag heb ik, samen met de andere bisschoppen, met moeite genomen.

Maar in de huidige omstandigheden met snel oplopende besmettingscijfers en ziekenhuisopnamen moeten wij juist als Kerk verstandig opereren en het aantal gelovigen in onze kerkgebouwen substantieel afschalen. Ik verwacht van mijn pastoors voldoende discipline om de regelingen van het episcopaat in de eigen parochie door te voeren. In de huidige omstandigheden moeten eigen meningen even worden opgeschort. Dat geldt ook voor mijzelf, nu wij in de bisschoppenconferentie gemeenschappelijk pijnlijke keuzes hebben moeten maken.

Ik maak mij uitermate veel zorgen over de toenemende polarisering, juist als het gaat om de bestrijding van het coronavirus, De eerste golf in maart werd gekenmerkt door grote saamhorigheid. Door de onderlinge eenheid  hebben wij het virus tijdelijk kunnen indammen. Helaas is die verbondenheid nu veel minder aanwezig, zowel in de samenleving als binnen de Kerk. Ik constateer helaas dat -niet zelden- de emotie het wint van het verstand. Dat zou onder ons christenen niet het geval mogen zijn. Ik vraag daarom van mijn priesters, diakens, pastoraal werkers, catechisten en andere gelovigen juist in deze moeilijke tijd de ingrijpende beslissingen van het episcopaat, zij het misschien met pijn in het hart, in verbondenheid en solidariteit te aanvaarden.

Juist als mensen van de Kerk zijn wij geroepen om ons eigen kleine belang te relativeren en bedacht te zijn op het bonum commune, het algemeen welzijn. Het is voor een christen geen teken van zwakte maar juist van sterkte om tijdelijk af te zien van bepaalde rechten als wij daarmee een hoger doel, het beschermen van de gezondheid van medemensen, met name oudere en kwetsbare mensen, kunnen dienen.

Ik ben intens dankbaar voor allen, priesters, diakens, pastoraal werkers, catechisten en vele andere gelovigen, die in onze parochies het kerkelijk leven zo goed mogelijk draaiende houden.

De beperking in aantal gelovigen per viering vormt een uitdaging om vaker met kleine groepen te vieren, in plaats van de deuren te sluiten. Probeer daarnaast buiten de liturgie de kerken zoveel mogelijk open te houden. Zo hebben gelovigen individueel de mogelijkheid in onze Godshuizen rust te vinden en een plek voor gebed en troost.

Soms voelt ieder van ons zich moe of moedeloos. Laten wij echter de Heer vragen om vertrouwen. God is ons in Christus zorgend nabij. Gods Geest wil ons veerkracht en creativiteit geven, juist ook in deze tijd die helaas steeds dreigender lijkt te worden.

Mgr. dr. Gerard de Korte
Bisschop van ’s-Hertogenbosch

GEEN AFSCHEID ZONDER HOOP

De laatste weken is de dood in mijn leven zeer dichtbij gekomen. Allereerst door het vrij plotselinge sterven van kardinaal Simonis. Hij was voor mij een zeer dierbaar mens. Niet alleen doordat ik uit zijn handen de wijdingen tot diaken, priester en bisschop heb ontvangen. Maar ook door de jarenlange samenwerking, waaronder een aantal jaren als zijn hulpbisschop.

Hij was een man op leeftijd. In november zou hij 89 worden. Als mensen hoogbejaard zijn, ga je onwillekeurig met hun dood rekening houden. Maar als het dan zover is, blijft de dood toch een vijand. Voorbij de telefoontjes waarin de oude kardinaal mij bemoedigde in mijn werk. Voorbij de gezellige momenten tijdens een goede maaltijd. Voorbij, ja voorgoed voorbij. Kardinaal Simonis was een gelovig mens maar hij worstelde met de dood. Hij geloofde in een thuiskomen bij de Heer maar hij wist ook dat hij alleen door, wat hij noemde, de nauwe poort moest gaan. Toen ik hem de ziekenzalving mocht geven, was de worsteling voorbij. Hij was klaar om te sterven. Heel sereen is hij uiteindelijk weggegleden. Christenen nemen geen afscheid zonder hoop. Integendeel, er is een wenkend perspectief. En dat perspectief is een persoon. Rijk is de mens die mag sterven in de overtuiging dat hij wordt opgevangen door Christus.

De dood kwam recent nog op een andere manier in mijn leven nabij. Ik mocht vorige week het boek Het verdriet van Brabant presenteren. Een mooi uitgegeven gedenkboek over het bisdom van ’s-Hertogenbosch in coronatijd. Het gaat over priesters die coronapatiënten begeleiden en doden een waardige uitvaart geven. Het gaat over religieuzen die in kloosters door het dodelijke virus getroffen worden. Maar het gaat ook over een golf van verbondenheid en solidariteit die door de epidemie in onze parochies ontstond.

Een dag na de boekpresentatie mocht ik in de Sint Jan een viering leiden waarin bijna tweehonderd gestorven religieuzen uit geheel Nederland werden herdacht, allemaal slachtoffers van het dodelijke virus. Langzaam werden de namen voorgelezen en kaarsen ontstoken. Het was een sereen maar ook emotioneel moment. Ik besefte intens het grote verdriet door dit sterven. Door de coronamaatregelen waren de laatste dagen van deze gestorven religieuzen vaak heel eenzaam geweest. Wij kennen de schrijnende verhalen ook uit onze verpleeghuizen. Maar ik weet ook van de machteloosheid van hen die achterbleven. Een geliefde huisgenoot moest worden losgelaten zonder een echt afscheid.

Wij lazen tijdens de herdenkingsviering het evangelie waarin Jezus doodsbang is voor zijn komende kruisdood. Ook Christus, toch zo intens verbonden met zijn Vader, heeft geworsteld toen de dood nabij kwam. Maar Hij bleef trouw aan zijn zending. Als een graankorrel in de aarde stierf hij om zo veel vrucht voort te brengen.  In mijn verkondiging heb ik ook over de gestorven religieuzen als graankorrels gesproken. Al bij leven waren zij uitermate dienstbaar in onderwijs en ziekenzorg. Zo waren zij, vanuit hun verbondenheid met God, dienstbaar aan mensen. Vruchtbare graankorrels. Tijdens de viering verhinderde de coronacrisis massale volkszang. Maar een cantorij zong ingetogen een mooie tekst: als alles duister is, ontsteek dan een lichtend vuur dat nooit meer dooft. In de duisternis van de dood vertrouwen wij erop dat God zelf een lichtend vuur zal ontsteken. In Christus hebben wij Gods trouw immers leren kennen. Zo kunnen wij met perspectief afscheid nemen. Bij de Heer zijn onze doden veilig.

+ Mgr. dr. Gerard de Korte

HET FEEST VAN DE ZOETE MOEDER EN ZOMER 2020

In Nederland nadert het einde van het werkseizoen 2019-2020. De vakantieperiode breekt aan. En ook het kerkelijk leven gaat naar een lager pitje. Wij kijken terug op een raar én naar seizoen. Vanaf half maart heeft de coronapandemie immers het kerkelijk leven in ons bisdom flink geraakt. Vieringen in gesloten kerken; veel ziekenzorg en uitvaarten maar ook lezingen die werden afgezegd. Bijna alle vergaderingen konden alleen digitaal worden gehouden. Gelukkig heeft de regering recent versoepelingen kunnen doorvoeren die ook het kerkelijk leven doen opleven. Als bisschop heb ik pastorale teams, besturen, religieuzen en vele andere gelovigen in de afgelopen maanden willen bemoedigen met pastorale brieven. Bijna iedere week schreef ik een dergelijke brief. Met dit 12^de Woord ter bemoediging sluit ik de reeks af. Het nieuwe normaal wordt waarschijnlijk nooit meer het oude normaal. Maar gelukkig is het virus onder controle en kan de samenleving weer beter ademhalen. De druk op de ziekenhuizen is sterk verminderd. Er is veel meer bewegingsvrijheid. Voor de komende tijd moeten wij vooral hopen dat de economische nadelige gevolgen, ook voor de Kerk, tijdelijk zullen zijn.

Feest van de Zoete Moeder
Traditioneel is 7 juli het feest van de Zoete Moeder. In de stad ’s-Hertogenbosch in het bijzonder en binnen ons bisdom in het algemeen. Al eeuwen vertrouwen gelovigen op het gebed van Maria bij haar Zoon. Maria is een voorbeeld van diep geloof maar zij wil ons ook bemoedigen in onze trouw aan Christus. In de afgelopen maanden werd de Eucharistie in besloten kerken gevierd maar veel kerken en kapellen waren open voor privégebed. Niet alleen de Sint Jan maar ook andere Mariaplaatsen binnen ons bisdom zijn druk bezocht. Talloze kaarsen zijn aangestoken. En met de kaarsen worden evenzovele gebeden naar de Moeder van de Heer gezonden. Dit jaar wordt het feest van de Zoete Moeder, zoals zoveel andere festiviteiten, sober gevierd. Maar de devotie voor de moeder van de Heer blijft gelukkig een constante factor in het geloofsleven van katholieken binnen ons bisdom.

Dag voor de Priesters
Ook de Dag voor de Priesters kan vanwege de coronamaatregelen op 7 juli helaas niet doorgaan. Hoewel de overheid recent veel versoepelingen heeft doorgevoerd, blijft de anderhalvemeternorm van kracht. Dat maakt het organiseren van een bijeenkomst of feest met veel mensen op zijn minste lastig en vaak ook onmogelijk. Hopelijk lukt het wel om begin september een diocesane ontmoeting aan het begin van het werkseizoen 2020 – 2021 te organiseren. Ik heb de gewoonte om tijdens de jaarlijkse Priesterdag een korte toespraak te houden. Dit Woord ter bemoediging komt daarvoor in de plaats. Ik wil de priesters van ons bisdom oprecht danken voor alles wat zij in de afgelopen maanden hebben gedaan. Ik denk aan het bemoedigen van zieken en rouwenden maar ook het waardig afscheid nemen van de vele doden. Er was veel pijn, angst en verdriet. Maar er was ook naastenliefde, opoffering en saamhorigheid. Ik vermoed dat de inzet van de Kerk voor zieken, rouwenden en gestorvenen, ook ver buiten onze geloofsgemeenschap, zeer is gewaardeerd. Graag noem ik ook de diaconale activiteiten die in veel parochies zijn gehouden. Ik denk aan het inzamelen van producten voor onze Voedselbanken, het doen van boodschappen voor iemand in de buurt maar ook de vele telefoontjes en mailtjes om de eenzaamheid van mensen even te doorbreken. In mijn beleving de Kerk op haar best. Samen met diakens, pastoraal werkers en veel andere gelovigen is er in deze bijzondere periode toch heel veel (digitaal) werk verzet, waarvoor ik als bisschop mijn priesters heel bijzonder wil danken.

Vrijheid en verantwoordelijkheid
De schoolvakanties zijn in aantocht. Binnen de parochies komt er dan ook een periode van relatieve rust. De eredienst gaat door maar veel andere activiteiten komen voor een tijdje te vervallen. Tijd om even een stap terug te zetten. Tijd voor meer bezinning en gebed. Tijd ook om ons voor te bereiden op het nieuwe werkseizoen 2020- 2021. Gelukkig is na 1 juni het kerkelijk leven steeds meer op gang gekomen. Stap voor stap is de kerkelijke regelgeving verruimd. Met name vanaf 1 juli zijn er nog meer mogelijkheden voor de Kerk. Alleen blijft de anderhalvemeternorm van kracht. En natuurlijk allerlei hygiënemaatregelen. Na de tijd van de intelligente lockdown komt nu de tijd van de intelligente burger, zo sprak de minister- president. En ik denk dat hij gelijk heeft. Het virus is in ons land onder controle maar ook nog onder ons. De toekomst is daardoor onzeker en voor veel mensen bedreigend. Zonder afdoende medicijnen en een vaccin zijn alertheid en voorzichtigheid geboden. Wij moeten een tweede piek van besmettingen met veel zieken en doden voorkomen. Een en ander impliceert verstandig en verantwoordelijk handelen. Christelijke vrijheid betekent immers niet vrijheid, blijheid en doen waar je zin in hebt. Integendeel, christelijke vrijheid heeft altijd ook te maken met verantwoordelijkheid. Ik mag een ander niet alleen niet schaden maar ben ook geroepen om de ander lief te hebben en te dienen. Hopelijk zullen katholieken hun verantwoordelijkheid voor de gezondheid en het welzijn van anderen juist in de komende tijd beseffen en er naar handelen.

Tot slot
Ik hoop dat de komende zomertijd, bij alle onzekerheid, voor allen ontspanning en rust zal geven. Even pas op de plaats om weer nieuwe energie op te doen. Voor de meesten van ons waarschijnlijk niet in een ver buitenland maar meer in eigen omgeving. Wij mogen ons in deze vakantietijd toevertrouwen aan het gebed van de Zoete Moeder. Geniet van de komende zomertijd, onder de hoede van Christus, de Zon der gerechtigheid.

+ Mgr. dr. Gerard de Korte
Bisschop van ‘s-Hertogenbosch